Cấm bán khống là một sai lầm!

Gần đây, câu chuyện bán khống ở TTCK Việt Nam trở nên nóng bỏng hơn bao giờ hết khi UBCKNN xử lý mạnh tay nhằm ngăn chặn tình trạng đã kéo dài nhiều năm. Quyết định xử phạt của UBCKNN đối với 2 nhân viên môi giới của HSC nhận được rất nhiều sự ủng hộ của các nhà đầu tư cá nhân lẫn các chuyên gia và được đánh giá là 1 chiêu bài cao tay. Tuy nhiên, liệu cấm bán khống có đúng và cần thiết không? Khi chính hoạt động bán khống đã cải thiện sự hiệu quả của thị trường vốn, tăng thanh khoản và giúp cho giá cổ phiếu phản ánh đầy đủ các thông tin đã công bố và chưa công bố.

Các TTCK phát triển như ở Mỹ, Singapore và Châu Âu, hoạt động Short-sale (bán không) là nghiệp vụ rất quan trọng, giống như mua chứng khoán nhằm giúp nhà đầu tư tạo lợi nhuận từ việc dự đoán đúng chứng khoán sẽ giảm. Tuy nhiên, ngày 19/9/2008, sở giao dịch chứng khoán Mỹ đã từng cấm bán khống tạm thời 799 cổ phiếu để giữ cho thị trường không bị giảm sâu. Vào tháng 7/2011, các nước Pháp, Tây Ban Nha, Ý cũng tạm cấm bán khống vì lí do tương tự. Không như ở Việt Nam, việc cấm bán khống ở các TTCK phát triển bị các chuyên gia và nhà đầu tư phản đối rất mạnh vì chính động thái này đã bóp méo thị trường và tạo ra sự không công bằng trong việc đầu tư. Việc cấm bán khống được ví như cá cược bóng đá, khi biết chắc đội A mạnh hơn hẳn nhưng nhà cái không cho đặt cược vào đội A sẽ chắc thắng, chỉ cho đặt vào đội B rất yếu, hoặc là không đặt cược gì. Trên thế giới đã có rất nhiều nghiên cứu chứng minh tầm quan trọng của nghiệp vụ bán khống đối với việc đảm bảo tính hiệu quả của thị trường, cũng như sự bóp méo về giá và khối lượng giao dịch khi nghiệp vụ này bị cấm. Dưới đây là bảng tổng hợp kết quả nghiên cứu của các chuyên gia về vấn đề này:

Từ những nghiên cứu trên có thể thấy cấm bán khống chỉ nên được áp dụng khi có khủng hoảng tài chính, chứng khoán bị bán tháo mạnh. Còn trong điều kiện bình thường, cấm bán khống lẽ ra phải nên cho phép vì nó là 1 công cụ để phòng ngừa rủi ro và tìm kiếm lợi nhuận cho các nhà đầu tư cá nhân, và đặc biệt là nhà đầu tư tổ chức.

Chiến lược quản lý danh mục đầu tư của tổ chức rất cần biện pháp short sale để phòng ngừa rủi ro khi nhận định sai hướng đi của thị trường. Ví dụ một chiến lược phổ biến của việc quản lý danh mục đầu tư là risk arbitrage, tạm dịch là giao dịch song hành mạo hiểm, được áp dụng trong quá trình thâu tóm doanh nghiệp đang diễn ra. Nhà đầu tư sẽ đồng thời mua cổ phiếu công ty đang bị thâu tóm và bán khống cổ phiếu của công ty chủ động thâu tóm với niềm tin rằng việc sáp nhập sẽ làm giá trị công ty bị thâu tóm tăng lên, còn công ty chủ động thâu tóm phải trả 1 mức giá cao cho vụ thâu tóm nên sẽ giảm giá trị. Với sự phát triển mạnh của hoạt động M&A ở Việt Nam gần đây thì nghiệp vụ này hứa hẹn sẽ rất hấp dẫn và có khả năng sinh lời cao cho nhà đầu tư. Nhưng việc cấm bán khống làm cho chiến lược này không thể thực hiện được ở Việt Nam.

Để đảm báo tính minh bạch của thị trường, thiết nghĩ UBCK cần thiết lập lộ trình và các phương án để áp dụng các kĩ thuật rất bình thường và phổ biến trên thế giới như giao dịch T+0, bán khống sẽ có ích hơn việc vạch tìm các giao dịch bán khống “chui” để xử lý. Cung cầu của dịch vụ này trên thị trường hiện vẫn rất lớn, vì vậy xử lí 1, 2 vụ cũng không thể ngăn chặn dịch vụ này phát triển được.  Theo người viết dự đoán thì sớm muộn TTCK Việt Nam cũng sẽ áp dụng các công cụ này, vì bản chất của nó là bảo vệ và tạo lợi nhuận an toàn, hợp pháp cho nhà đầu tư, không có lí do gì bị cấm mãi được. Vì vậy các nhà đầu tư nên cập nhật kiến thức về phương thức giao dịch này để có sự chuẩn bị tốt nhất trong trường hợp bán khống chính thức được phép áp dụng ở TTCK Việt Nam!