JPMorgan đã giúp Enron giấu nợ như thế nào?

Công ty Enron được thành lập vào năm 1985, với doanh thu đến 101 tỷ USD trong năm 2000. Họ từng là tập đoàn năng lượng hùng mạnh nhất Hoa Kỳ, hoạt động ở trên 40 nước. Tuy nhiên, sau khi bị phát hiện che dấu thua lỗ nợ nần, Cổ phiếu Enron từ đỉnh cao 90USD vào giữa năm 2000 đã tuột dốc không phanh xuống chỉ còn chưa tới USD vào cuối tháng 11-2001. Với tài sản lên tới 63,4 tỷ USD, Enron là vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ tính đến thời điểm đó. Mọi người đều biết công ty kiểm toán thuộc hạng big5 lúc bấy giờ là Arthur Andersen(AA) đã ăn tiền để giúp Enron đánh bóng BCTC của mình, khiến cho nhà đầu tư mất hàng tỷ USD và khoảng 20.000 nhân viên Enron bị mất việc làm. Nhưng có lẽ ít ai biết Enron đã giấu nợ như thế nào và các ngân hàng lớn như JPMorrgan & Citi bank đóng vai trò gì trong vụ gian lận kinh điển này.

Với 1 vụ vỡ nợ quy môn lớn đến 63.4 tỉ USD, SEC biết rằng 1 mình Enron & AA không đủ sức để che mờ khoảng nợ lớn đến như vậy, nhất định phải có sự tiếp tay của 1 gã khổng lồ nào đó. Tháng 7/2003, SEC cáo buộc JPMorgan Chase & CitiGroup giúp Enron giấu nợ bằng các khoản cho vay nguỵ trang, biến nợ thành lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh. Sau vụ này JP bị phạt 135 triệu USD, Citi bị phạt 120 triệu USD.  Theo cáo buộc này, JPMorgan Chase và Citigroup đã cung cấp cho Enron tổng cộng 8,3 tỷ USD để thực hiện 1 nghiệp vụ buôn bán khí ga phức tạp. Nội dung của giao dịch này như sau: Enron tham gia 1 hợp đồng Swap trả trước (Prepaid forward sales contracts) mới 1 doanh nghiệp tên là Mahonia. Enron nhận tổng 1 cục tiền & đồng ý giao khí gas trong tương lai cho Mahonia. Mahonia lại làm 1 hợp đồng tương tự, nhận 1 cục tổng tiền từ JP & đồng ý giao gas trong tương lai cho JP.  JP lại là cổ đông lớn sở hữu Mahonia, vì vậy rủi ro của công ty con Mahonia cũng là rủi ro của JP. JP hedge rủi ro này với Enron. Sau khi cấn trừ các nghiệp vụ này, Enron giao hàng cho Maho, Maho bán lại cho JP, JP lại bán lại hàng cho Enron, cuối cùng coi như Enron không phải giao hàng mà lại nhận được tổng 1 cục tiền doanh thu bán hàng từ Maho, trong khi đó chỉ phải trả tiền từng kì trong tương lai cho JP. Nói cách khác, nghiệp vụ này thực chất là JP cho Enron vay, Enron sẽ trả dần từng kì. Tuy nhiên nhờ thủ thuật trên, Enron không những không phải ghi nhận 1 khoản nợ từ JP mà còn được ghi nhận doanh thu bán hàng. Toàn bộ giao dịch phức tạp này được thể hiện ở hình dưới đây.

Trong quá trình kiểm toán, AA đã ngửi được có mùi gian lận từ nghiệp vụ này, nhưng với khoản lót tay kha khá từ Enron, họ đã lờ đi & không cảnh báo gì về rủi ro của nghiệp vụ này cho người đọc BCTC. Sau sự kiện này thì vụ Enron được đưa vào rất nhiều sách giáo khoa về kiểm toán, các nghiệp vụ cho vay của ngân hàng, bài học về quản trị doanh nghiệp, quản trị rủi ro…bla bla.