Inventories- Tích lũy tài sản lưu động

Inventories là 1 thuật ngữ quá phổ biến đối với dân kế toán tài chính & là 1 đề tài khá hot hiện nay. Còn nhớ gần đây khi chỉ số PMI giảm xuống dưới 50, nguyên nhân chính là do các doanh nghiệp cắt giảm " hàng tồn kho" ở cả thành phẩm đầu ra, bán thành phẩm & nguyên vật liệu để sản xuất sản phẩm vì sức mua & cầu đối với sản phẩm quá yếu. Lý do tôi dẫn nhập vấn đề PMI cũng như đặt tiêu đề là tích lũy tài sản lưu động để nhấn mạnh rằng thuật ngữ hàng tồn kho mà chúng ta vẫn quen dùng dường như không thể hiện được ý nghĩa của từ inventories. Inventories có thể là nguyên vật liệu chính, công cụ dụng cụ, bán thành phẩm & thành phẩm dự trữ để bán cho 1 tháng, 1 quý tới... tùy vào khả năng quản trị & dự đoán doanh số bán hàng của công ty để dự trữ inventories cho phù hợp. Nếu dịch inventories là hàng tồn kho nghe giống như hàng quá "đát", hàng cần thanh lí & không thể hiện được giá trị của inventories đối với các doanh nghiệp sản xuất.

Trở lại với sợi chỉ đỏ của bài viết là muốn đề cập đến những điểm cần lưu ý đối với inventories trong kì thi CFA. Inventories liên quan đến rất nhiều điểm chính trên báo cáo tài chính & các chỉ số tài chính như chỉ số thanh khoản, chỉ số lãi lỗ, chỉ số hoạt động... vì vậy đã học phân tích báo cáo tài chính không tránh đâu cho thoát các kiến thức về 4 cách đánh giá hàng tồn kho (FIFO, LIFO, Bình quân gia quyền & thực tế đích danh), cách tính giá thành theo phương pháp kê khai thường xuyên & kiểm kê định kì...Vì những kiến thức này đã học trong Level 1 nên CFA level 2 đặt trọng tâm nhiều hơn vào các nội dung là điều chỉnh về FIFO cho các doanh nghiệp dùng PP LIFO, sự khác nhau của các pp trong điều kiện lạm phát, LIFO reserve, LIFO liquidation & tính lại giá trị thuần của inventories.

A- 4 phương pháp đánh giá hàng tồn kho (giả thiết trong điều kiện giá tăng theo thời gian)
FIFO: - Lô nào nhập trước giá thấp sẽ hơn, & xuất kho đưa vào sản suất trước, nên pp này COGS thấp nhất & tồn kho cuối kì cao nhất vì là những lô nhập sau cùng, giá cao hơn. COGS thấp kéo theo lãi trong kì đó cao, phải đóng thuế nhiều, đóng thuế nhiều thì CFO thấp hơn. PP này khá phổ biến trên thế giới & theo logic thông thường, nhập trước mà ko xuất trước để lâu giảm giá trị hàng hết.
LIFOno IFRS): pp này lô nhập sau có giá thành cao hơn được đưa vào sản suất trước nên COGS cao nhất, lợi nhuận thấp nhất & ít phải đóng thuế nhất. IFRS không cho sử dụng pp này nhưng nó lại rất được ưa chuộng ở Mỹ vì được lợi thuế. pp này ko làm thay đổi kết quả lãi lỗ trong dài hạn mà chỉ hoãn đi nghĩa vụ đóng thuế trước mắt khi làm tăng chi phí ở những năm đầu tiên lên. Ngoài ra, pp này dùng cho các doanh nghiệp đặt thù, ví dụ hàng tồn kho là những khối gỗ xếp chồng lên nhau thì bắt buộc phải nhập sau xuất trước thôi.
Bình quân gia quyền: phương pháp đơn giản nhất & sử dụng rộng rãi nhất, cho tồn cuối kì & COGS có giá trị ở giữa 2 pp trên.
Thực tế đích danh: rất ít sử dụng, chỉ dùng cho các doanh nghiệp sản xuất đặt thù, ví dụ sản xuất thuốc, mỹ phẩm, bắt buộc phải dùng đích danh loại hàng tồn kho đó.

B- LIFO reserve, LIFO liquidation

LIFO reserve
Khi cần so sánh 2 cty để xem đáng bỏ tiền vào thằng nào hơn, mà 1 thằng dùng pp LIFO, 1 thằng dùng FIFO thì người phân tích buộc phải điều chỉnh số má của 2 cty về cùng 1 pp FIFO để tiện cho việc so sánh & phân tích. Thực tế ở VN ko biết có ai làm việc này ko, và thuyết minh báo cáo tài chính cũng chưa đầy đủ cho việc điều chỉnh số liệu để phân tích. Nhưng thôi cứ học trước vậy, hiện nay chưa áp dụng được nhưng ai biết vài năm nữa sẽ có đất dụng võ.
Dự trữ LIFO (dịch vầy thấy chuối chuối) là sự chênh lệch giữa cách đánh giá inventories theo PP FIFO &LIFO: LIFO reserve = FIFO inventory - LIFO inventory.
Phương trình kế toán cơ bản nhất là: tài sản = nợ + vốn chủ. Nếu ta điều chỉnh như vậy thì sự phương trình trên hết cân bằng rồi. Do đó khi điều chính cộng LIFO reserve vào LIFO inventory đừng quên điều chỉnh cho chi phí thuế khác nhau của 2 pp & điều chỉnh cho vốn chủ sở hữu:
Cash fifo= Cash lifo - (reserve * tax rate)
Equity fifo= Equity lifo + reserve * (1-t)
COGS fifo= COGS lifo - delta reserve
Lưu ý là khi điều chỉnh cho các khoản trên BS, vì BS báo cáo theo số thời điểm nên ta sẽ dùng tổng Reserve. Trong khi đó điều chỉnh cho các khoản P&L như COGS là các con số thời kì, nên ta dùng chênh lệch Reserve giữa năm nay & năm ngoái.
Khi điều chỉnh như vậy thì tài sản ngắn hạn, vốn chủ, chi phí & lợi nhuận đều thay đổi, từ đó các chỉ số tài chính đều thay đổi theo.
LIFO liquidation
LIFO liquidation là tình trạng lượng bán trong kỳ nhiều hơn lượng mua trong kỳ=> sẽ có 1 phần hàng bán của kỳ (Doanh thu tính theo giá thị trường hiện hành) nhưng giá vốn lại tính theo giá nhập từ kỳ trước=> ảnh hưởng dương đến thu nhập của kỳ nếu giá thị trường kỳ này cao hơn giá kỳ trước, và ảnh hưởng âm đến thu nhập nếu giá thị trường kỳ này thấp hơn giá kỳ trước. Đây là 1 thủ thuật kế toán để làm đẹp lợi nhuận bằng cách giảm mua hàng để sản xuất => tạm dùng khoản tiền mua hàng làm việc khác& gia tăng dùng hàng có sẵn giá vốn thấp để tăng lợi nhuận. Tuy nhiên làm như vậy thì DN phải đóng thuế nhiều hơn & chỉ có tác dụng làm đẹp chỉ số trong ngắn hạn. Người đọc báo cáo tinh ý sẽ đặt câu hỏi là tại sao lượng hàng tồn kho năm nay dự trữ ít thế? phải chăng cty năm nay có ít đơn đặt hàng, sale của cty có vấn đề? như vậy lợi nhuận trình bày trên báo cáo có phải là lâu dài & đáng tin cậy ko?
Phân tích kĩ mối quan hệ giữa thành phẩm trong kho, dự trữ nguyên vật liệu với doanh thu sẽ cho người đọc báo cáo cái nhìn rõ nét hơn về doanh nghiệp. Ví dụ 1 DN dự trữ hàng quá nhiều mà doanh số bán hàng ko tăng lên bao nhiêu thì rủi ro cầu của mặt hàng đó trên TT đã giảm & DN có nguy cơ phải lập dự phòng cho lô hàng tồn đọng. Hơn nữa, người đọc sẽ đặt câu hỏi về khả năng quản trị hàng tồn kho, chi phí kho bãi & bảo hiểm cho 1 lượng hàng tồn kho lớn sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của DN.